Οι ελληνικές αξίες

Συμβολή στο ειδικό αφιέρωμα της Μηνιαίας Επιθεώρησης για τις ελληνικές αξίες
του ΚΩΣΤΑ ΖΟΥΡΑΡΙ
(19/03/2008)
2008/03/19--->
Το παρακάτω κείμενο αποτελεί την αρχική εκδοχή της απάντησης του συγγραφέα στο ερώτημα «Πολλοί αναλυτές –κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες– θεωρούν ότι αξίες όπως η δημοκρατία, η ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν γίνει πλέον παγκόσμιες. Πιστεύεται ότι υπάρχουν ιδιαίτερες ελληνικές αξίες και πώς αυτές επηρεάζουν το παρόν και το μέλλον της ταυτότητας των Ελλήνων;», για το ειδικό αφιέρωμα του 104ου τεύχους της Μηνιαίας Επιθεώρησης.

Κώστας Ζουράρις, πολιτειολόγος
Υπάρχουν «ιδιαίτερες ελληνικές αξίες» και μάλιστα αποτελούν την έδραση του κάποτε λεγομένου «δυτικού» και νυν παγκόσμιου κοσμοσυστήματος.Αυτές είναι οι κάτωθι, περίπου:Α. Τα πάντα εκκινούν από τον καταγωγικό μας μύθο με ακροθίνιον το Ω529 της Ιλιάδος: το «αμμίξας». Από το «αμμίξας» –συν-ανάμειξη των πάντων–, έπονται τα εξής:Η ισονομία, η ισηγορία, η ισο-πολιτεία, η –και καταχρηστικώς σήμερα αποκαλούμενη– «δημοκρατία». Άρα και, εξεχόντως, η Επιείκεια, ως δομικό και εν-δημικό (εν τω δήμω) στοιχείο του πολιτεύματος. Η αμοιβαία ελευθερία των συν-κοινωνών, συμπαικτών ή και η αμοιβαία τους υποδούλωση, αλλά σε συνθήκες αμοιβαίας ισότητας-συντυχίας (λόγω του «αμμίξας»). Το πολίτευμα του «αμμίξας», διατυπώνεται κατά την εύστοχη ρήση του Μεγάλου Βασιλείου: «αλλήλων ισόδουλοι (ίσοι μεταξύ τους δούλοι) και αλλήλων κύριοι, εν η αμάχω ελευθερία (τους). Μέσα σε μια απροσμάσχητη, ανέκπτωτη ελευθερία, που ορίζεται από το καταγωγικό «αμμίξας».

Β. Το ιλιαδικό-αρχετυπικό «αμμίξας» αρνείται τον δυτικό αισχατολογικό μεσσιανισμό της «προόδου»: τα πιθάρια με τα δώρα τα καλά και τα κακά, τα ανέμαξε ο Ζευς (αμμίξας) εξ αεί... Κι έτσι, όλα είναι δομικώς κι αιωνίως ανακατωμένα.Άρα:
Αν είμαι εγώ το καλόν, είσαι και εσύ το καλόν (ανάμεικτοι είμαστε), κάπως, περίπου...
Ό,τι θέλεις εσύ, δικαίως (λόγω του αμμίξας) το θέλω κι εγώ.
Ασκείς εσύ Αρχήν; Πρέπει να ασκώ κι εγώ (Συναλληλία).
Έχω εγώ προνόμια; Δεν μπορεί παρά να έχεις κι εσύ (αμμίξας).
Άρα, και στο καλό και στο κακό, συνιδιοκτήτες. Άρα ουδείς δύναται να καταλογίσει στον αντίπαλο (φορέα-σύστημα-άνθρωπο) κατωτερότητα. Η βελτίωση του πολιτεύματος, υπάρχει ως δυνατότητα σε όλους, και καλούς και κακούς. Και, δεδομένου ότι, με το «αμμίξας» υπάρχει δομική και υπεράχρονη η συνύπαρξη του καλού και του κακού, γι’ αυτό και δεν υπάρχει στο ιλιαδορωμέηκο κοσμοσύστημα η ψευδαίσθηση της «προόδου»: εγώ, με το καλό σύστημα, θα εξοντώσω τον/το Κακόν... Άρα μένει, ως μόνη πολιτειοκρατεία, η κυνική ή η νηφάλια επιείκεια... (αφού τα πράγματα δεν δι-ορθώνονται με συνταγή «καλύτερη»...).
Γ. Η Μουσική, η καθ’ ημάςΤο «αμμίξας», δηλαδή το νηφάλιον-νηπτικόν ιλαροτραγικόν, είναι το συστατικόν ήθος της ιλιαδοβυζαντινοδημοτικής μουσικής, και διαφέρει ριζικά από το «αισθηματικό-εξπρεσσιονιστικό ηχόχρωμα της ανατολίτικης και δυτικής μουσικής». Η μουσική, επειδή όπως διαπιστώνει ο Πλάτων είναι η κεντρική συνιστώσα του κάθε πολιτεύματος, διαμορφώνει έναν πολύ διαφορετικό «Κόσμον» για τον ιλιαδορωμέηκο πολιτισμό. Τα 7/8, το 8/7, ο πλάγιος του δευτέρου, ο «ασύμμετρος πέμπτος πους στους μετρικούς πόδες της καθ’ημάς ορχήσεως και του μελίσματος, ως και το νηπτικόν ισοκράτημα (άρνηση του εμπαθούς εξπρεσσιονισμού), όλα αυτά, διαμορφώνουν τον μουσικό μας «τραγικόν αρχέτυπον», που αντιστοιχεί (ως κύκλιον ισόκυρον) στην πολιτειακή μας ισοπολιτεία και στον αποκλεισμό της «προόδου» (λόγω του «αμμίξας»).Ο ελληνικός χορός προς τα πού «προοδεύει»; Κύκλιος είναι. Δεν απαιτεί σωματικά προσόντα και κατορθώματα από τους χορευτές και δεν «πάει» πουθενά: ανακυκλούται. Στριφογυρίζει: Κύκλος εστί των ανθρωπίνων πρηχμάτων... Χωρίς πρόοδο.
Δ. Ο φωτισμός στη βυζαντινή ζωγραφικήΟ φωτισμός στην αγιογραφία, επανεπιβεβαιώνει την ελευθερία, το αυτεξούσιον, την ισονομία, που παράγει αυτό το εδρυτικό, καθ’ ημάς «αμμίξας».Το φως κι ο φωτισμός έρχονται από τα μέσα. Η ζωγραφική του Βυζαντίου δεν αναπαράγει την «ιταλική σκηνή», με τον έξωθεν φωτισμό που δίνει ζωή στα πρόσωπα και τα ορίζει, μεγαλύτερα-μικρότερα, μέσα από την προσομοίωση μιας έξωθεν γραμμικής προοπτικής. Στην καθ’ ημάς εικόνα, κάθε πρόσωπο είναι αυτόφωτο, το φως έρχεται μέσα από τα εικονιζόμενα Πρόσωπα και «βγαίνει» για να συναντήσει τον θεατή. Τα Πρόσωπα είναι αυτόφωτα, δεν παίρνουν το φως τους από κάποιον «Κύριο» απ’ έξω. Τα βυζαντινά πρόσωπα είναι αυτεξούσια, αυτόδοτα ως αυτόφωτα, αυτεπίτακτα ως παρουσίες και δεν «διατάσσονται» από το αφεντικό απ’ έξω σε μια σκηνή φωτισμένη – ετερόφωτη έξωθεν. Πρόσωπα, «φως εκ φωτός», αυτόγνωτα, αυτόκεντρα. Ουδέποτε υπήρξε στην ιλιαδορωμέηκη ζωγραφική, εικών ανεικονική και απρόσωπη. Υπάρχει σε εμάς η άρνηση ενός προ-οδευτικού, εσχατολογικού μηδενισμού.Φυσικά, και στις τρεις ως άνω υποστάσεις της ιλιαδορωμέηκης κοσμοαντιλήψεως, εμφανίζεται, λόγω του ομομητρίου «αμμίξας», μια ασύμμετρη συμμετρία μεταξύ του «Κοινού» και του ενικωτάτου, αυτεξουσίου Προσώπου, η οποία λειτουργεί με την πρωτοκαθεδρία του Κοινού έναντι του ιδιωτικού. Αυτό εκφράζεται αρχετυπικώς στο Β60 του Θουκιδίδη και στο νηπτικόν-οξύμωρον του Ακαθίστου Ύμνου: «χαίρε αυλή λογικών προβάτων» (λογικών, άρα ελευθέρων και επειδή ελευθέρων, αυτεξουσίως και αυτοπροαιρέτως θυσιαζόντων αμοιβαίως κάτι από την ελευθερία-λογική τους, ώστε να ζήσουν μέσα σε «αυλή»-κοινωνία, αφού έξω από την αυλή, ζουν μόνον οι θεοί και τα θηρία, κατά Αριστοτέλην. Άρα, εθελουσίως, όλοι «λίγο» πρόβατα, για να ζήσουν «όλοι μαζί», μακρυγιάννειος εξημερωμένοι.