Πριν από 3 ώρες
Πέμπτη 29 Απριλίου 2010
Τρίτη 27 Απριλίου 2010
Δευτέρα 26 Απριλίου 2010
Κείνη την ώρα
Από την ποιητική συλλογή "Ο γάμος του τρελλού"
Στίχοι γραμμένοι στο Δαφνί .Ποιητής:Στέλιος Τσαγκάς
Κατηγορείσαι
προδότης
πως είσαι
Ο Βελουχιώτης,αλλιά του
τα δόντια του τρίζει
και τα μυαλά του
στον αέρα σκορπίζει.
Στην σκλαβωμένη την χώρα
ο εχθρός αλωνίζει
κι η ιστορία κείνη την ώρα
έναν αιώνα τώρα
πίσω τον δείκτη γυρίζει
Και ο αγέρας σφυρίζει
και χαϊδεύει τα ματωμένα τα γένεια
και τα μαύρα μαλλιά ανεμίζει
του Βελουχιώτη του Άρη
και η Ελλάδα με έννοια
κάτω από των Τρικάλων το Φανάρι
σα Παναγιά για το Χριστό που δακρύζει
Στίχοι γραμμένοι στο Δαφνί .Ποιητής:Στέλιος Τσαγκάς
Κατηγορείσαι
προδότης
πως είσαι
Ο Βελουχιώτης,αλλιά του
τα δόντια του τρίζει
και τα μυαλά του
στον αέρα σκορπίζει.
Στην σκλαβωμένη την χώρα
ο εχθρός αλωνίζει
κι η ιστορία κείνη την ώρα
έναν αιώνα τώρα
πίσω τον δείκτη γυρίζει
Και ο αγέρας σφυρίζει
και χαϊδεύει τα ματωμένα τα γένεια
και τα μαύρα μαλλιά ανεμίζει
του Βελουχιώτη του Άρη
και η Ελλάδα με έννοια
κάτω από των Τρικάλων το Φανάρι
σα Παναγιά για το Χριστό που δακρύζει
Δευτέρα 12 Απριλίου 2010
Τέσσερεις σημειώσεις γιὰ τὸ σχολεῖο
του Σταῦρου Ζουμπουλάκη
Τὸ σχολεῖο βρέθηκε στὸ ἐπίκεντρο τῆς κρίσης τοῦ Δεκεμβρίου. Τὰ Γυμνάσια καὶ τὰ Λύκεια τῆς χώρας ἔζησαν μέρες ταραχῆς καὶ ἔντασης. Οἱ μαθητὲς ταυτίστηκαν συναισθηματικὰ μὲ τὸν νεκρὸ συνομήλικο καὶ ἀντέδρασαν ἀκαριαῖα: συνελεύσεις, ἀποχὴ ἀπὸ τὰ μαθήματα, καταλήψεις, διαδηλώσεις.
Ἔμειναν ἔξω ἀπὸ τὸ χορὸ οἱ βαριεστημένοι καὶ οἱ ἀδιάφοροι. Δὲν θὰ μιλήσουμε παρακάτω γιὰ τὰ γεγονότα, τὶς αἰτίες τους, τὴ σημασία τους καὶ τὶς ἐλπίδες ποὺ γεννοῦν ἤ ποὺ διαψεύδουν, οὔτε θὰ μιλήσουμε γενικὰ γιὰ τὸ σχολεῖο καὶ τὸ ρόλο του. Θὰ σχολιάσουμε ἁπλῶς, πολὺ σύντομα, ὁρισμένες ἀπόψεις ποὺ διατυπώθηκαν τὶς μέρες ἐκεῖνες (ἀλλὰ ὄχι μόνο) στὰ ἔντυπα καὶ ἠλεκτρονικὰ ΜΜΕ καὶ οἱ ὁποῖες ἐκφράζουν ρητὰ ἡ ὑπόρρητα μία γενικότερη στάση ἀπέναντι στὸ σχολεῖο.
1. Ἕνα ρῆμα ποὺ εἶχε, ἀπροσδόκητα, πολὺ ὑψηλὰ ποσοστὰ χρήσης τὶς μέρες τοῦ Δεκέμβρη ἦταν τὸ ρῆμα «ἀφουγκράζομαι» καὶ ἡ προτρεπτικὴ ὑποτακτικὴ «νὰ ἀφουγκραστοῦμε τὰ παιδιά». Νὰ σημαίνει κάτι ἄραγε τούτη ἡ λεξιλογικὴ καὶ συντακτικὴ ἐπιλογή; Νομίζω πὼς ὅσοι τὴν ἔκαναν ἐννοοῦσαν ἡ ὑπονοοῦσαν ὅτι τὰ παιδιὰ ἔχουν μέσα τους τὴν ἀλήθεια, εἴτε τὴν ἐκφράζουν καθαρὰ εἴτε τὴν ψελλίζουν ἀδέξια, καὶ ἂν στήσουμε προσεκτικὰ τὸ αὐτί μας θὰ τὴν ἀκούσουμε, θὰ τὴ συλλάβουμε. Τὰ παιδιὰ τὰ ξέρουν ὅλα, ἔτσι κι ἀλλιῶς, ὅπως ἔλεγε καὶ ἐκεῖνο τὸ δημοφιλὲς τραγουδάκι, καὶ δὲν ἀπομένει σέ μᾶς τοὺς ἐνήλικους παρὰ νὰ τὰ ἀκούσουμε μὲ προσοχή, δηλαδὴ νὰ τὰ ἀφουγκραστοῦμε. Ἐντέλει, τὰ παιδιὰ εἶναι ἀθῶα, τίμια, εἰλικρινῆ, σοφά. Ἂς ἐνωτισθοῦμε τὴ μυστικὴ φωνή τους.
Ἕνα ἄλλο ρῆμα ὡστόσο ποὺ δὲν ἀκούστηκε διόλου καὶ ποὺ θὰ ἀκούγεται στὸ ἑξῆς ὅλο καὶ λιγότερο, ἀνήκει σχεδὸν στὶς ἀπαγορευμένες λέξεις, εἶναι τὸ ρ. «διδάσκω». Ὅταν ὅμως μιά κοινωνία ἀφουγκράζεται τὰ παιδιὰ μὰ δὲν τὰ διδάσκει, σημαίνει ἁπλούστατα καὶ τραγικότατα ὅτι δὲν ἔχει τίποτε νὰ τοὺς πεῖ, δὲν ἔχει κάτι νὰ τοὺς παραδώσει. Στὴ σχολικὴ γλώσσα ἡ διδασκαλία λέγεται σοφὰ καὶ παράδοση, τὸ «παραδίδω» εἶναι συνώνυμο τοῦ «διδάσκω». Αὐτὸ ἀκριβῶς ἄλλωστε σημαίνει διδάσκω: παραδίδω στοὺς μαθητὲς γνώσεις, ἀλήθειες, ἀξίες καί, κυρίως, τοὺς παραδίδω ἕναν κόσμο ὁλόκληρο, τὸν κόσμο ποὺ παρέλαβα ἀπὸ τοὺς πατέρες. Ἡ ἐκπαίδευση ὑπάρχει ἐπειδὴ ἀκριβῶς εἴμαστε θνητοὶ καὶ πρέπει κάπου νὰ ἀφήσουμε τὸν κόσμο μας, πρέπει σὲ κάποιους νὰ τὸν παραδώσουμε καὶ νὰ τοὺς ἑτοιμάσουμε νὰ τὸν παραλάβουν.
Ὁ Τζαὶμ Σεμπρούν (Jaime Semprun) στὸ βιβλίο του L'Abime se repeuple (1997) γράφει τὸ ἑξῆς:
Ὅταν ὁ οἰκολόγος πολίτης ἰσχυρίζεται ὅτι θέτει τὸ πιὸ ἐνοχλητικὸ ἐρώτημα: ποιὸν κόσμο θὰ ἀφήσουμε στὰ παιδιά μας;, ἀποφεύγει νὰ θέσει ἕνα ἄλλο πραγματικὰ ἀνησυχητικὸ ἐρώτημα(1). Σὲ τί εἴδους παιδιὰ θὰ ἀφήσουμε τὸν κόσμο;
Ο Jean-Claude Michea, στὸν ὁποῖο διαβάζω τὸ παράθεμα, θεωρεῖ πὼς «αὐτὸ εἶναι στὸ ἑξῆς τὸ ἐκπληκτικὸ ἐρώτημα». Ὅσο θὰ λιγοστεύουν ἐκεῖνοι ποὺ ἀναλαμβάνουν τὴν εὐθύνη τῆς διδασκαλίας καὶ τῆς παράδοσης, καὶ θὰ πληθαίνουν οἱ ἀφουγκραστές, τόσο τὸ παραπάνω ἐρώτημα θὰ γίνεται ἐκπληκτικότερο καὶ ἡ ὑπονοούμενη ἀπάντηση θὰ ἔρχεται ὅλο καὶ πιὸ κοντὰ στὴν πραγμάτωση. Ἂν πάντως οἱ τρυφεροὶ ἀφουγκραστές εἶχαν πράγματι τὴν ἱκανότητα νὰ ἀφουγκραστοῦν, τότε ἐκεῖνο ποὺ θὰ ἄκουγαν εἶναι πὼς τὰ παιδιὰ δὲν ἔχουν ἀνάγκη νὰ βροῦν στὸ πρόσωπο τοῦ δασκάλου (καὶ τοῦ ἐνηλίκου ἐν γένει) τὸν ὅμοιο καὶ τὸν ἀδελφό τους —τὸν ὑποκριτὴ δηλαδή, κατὰ τὸν ἀκροτελεύτιο προλογικὸ στίχο τοῦ Μπωντλαίρ— ἀλλὰ ἐκεῖνον ποὺ θὰ τὰ διδάξει μὲ γνώση καὶ κύρος, ἕναν ἄνθρωπο μὲ ὑπόσταση καὶ ὄχι ἀέρα, κάποιον δηλαδὴ μὲ τὸν ὁποῖο νὰ ἀξίζει τὸν κόπο καὶ νὰ συγκρουστοῦν.
2. Μία ἀπὸ τὶς θετικότερες ὄψεις τῶν μαθητικῶν κινητοποιήσεων τοῦ Δεκεμβρίου θεωρήθηκε τὸ γεγονὸς ὅτι ὁδήγησαν πολλοὺς μαθητὲς νὰ πολιτικοποιηθοῦν. Ὑποστηρίζω καὶ ἐγὼ προσωπικὰ ὁτιδήποτε σπάει τὸ κέλυφος τῆς ἐγωιστικῆς ἰδιώτευσης καὶ κάνει τοὺς ἀνθρώπους νὰ νοιάζονται γιὰ τὰ κοινὰ προβλήματα καὶ νὰ δροῦν συλλογικὰ γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή τους. Βεβαίως κάθε πολιτικοποίηση δὲν εἶναι ἀπὸ μόνη της θετική. Πολιτικοποίηση εἶναι καὶ ἡ προσχώρηση σὲ ἀκροδεξιὲς ἡ φασιστικὲς ὀργανώσεις, σὲ σταλινικὰ κόμματα, σὲ ἀναρχικὲς ὁμάδες. Ἡ πολιτικοποίηση δὲν μπορεῖ ποτὲ νὰ παίρνει θετικὸ πρόσημο ἐρήμην τοῦ περιεχομένου της.
Ἂς ὑποθέσουμε ὡστόσο πὼς οἱ μαθητὲς πολιτικοποιήθηκαν πρὸς τὴ σωστὴ κατεύθυνση, χωρὶς νὰ ἐξετάζουμε ἐδῶ ποιὰ θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι αὐτή. Ὅλα καλὰ καὶ ἅγια καὶ ἀντίρρηση καμιά. Ἐδῶ ἀκριβῶς ὅμως εἶναι ποὺ χρειάζεται μιά ἐξήγηση. Ὅσο σημαντικὴ καὶ ἂν εἶναι ἡ πολιτικοποίηση τῶν νέων, δὲν ἀποτελεῖ σκοπὸ τοῦ σχολείου. Οἱ μαθητές, τοῦ Γυμνασίου καὶ τοῦ Λυκείου ἐν προκειμένῳ, δὲν πᾶνε σχολεῖο γιὰ νὰ πολιτικοποιηθοῦν ἀλλὰ γιὰ νὰ μάθουν γράμματα. Δὲν μπορεῖ ποτὲ νὰ ἀποτελεῖ εὔσημο γιὰ τὸ σχολεῖο ἡ πολιτικὴ δράση ἡ πολιτικοποίηση τῶν μαθητῶν του. Οἱ λόγοι καὶ οἱ τρόποι τῆς πολιτικοποίησής τους βρίσκονται ἐκτός σχολείου καὶ ἔξω ἀπὸ τὸν αὐλόγυρό του ἄς πᾶνε σὲ ὅσες διαδηλώσεις θέλουν καὶ ἂς ἀναπτύξουν ὅποια νόμιμη πολιτικὴ δραστηριότητα προτιμοῦν.
Ὅταν ὅμως μπαίνουν στὴ σχολικὴ αἴθουσα, ἐκεῖ παύει ὁ θόρυβος τοῦ κόσμου, οἱ κραυγὲς τῶν διαδηλώσεων, οἱ πολιτικὲς (καὶ ὅποιες ἄλλες) ἀντιμαχίες, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἀκουστεῖ καθαρὰ ἡ φωνὴ τῶν μεγάλων σκιῶν τοῦ παρελθόντος, ἡ φωνὴ τῶν πατέρων. Τελικά, τὸ σχολεῖο, συγκροτώντας νέους μὲ παιδεία καὶ σκέψη, συμβάλλει μὲ ἕναν ἄλλο, ἔμμεσο ἀλλὰ πολὺ πιὸ οὐσιαστικό, τρόπο στὴν πολιτικοποίησή τους, ὥστε, ὅταν ἀποφοιτήσουν καὶ γίνουν πολίτες - γιατί, ὅσο εἶναι μαθητές, δὲν εἶναι ἀκόμη πολίτες—, νὰ εἶναι ἡ πολιτικὴ σκέψη καὶ πράξη τους ἀδογμάτιστη, ἔλλογη, δημοκρατική.
3. Ἂν τὸ δεύτερο σχόλιο ἀφορᾶ ἕνα (λαθεμένο) εὔσημο ποὺ ἀποδόθηκε στὸ σχολεῖο, τὸ τρίτο ἀναφέρεται σὲ μιά ἀπὸ τὶς μομφὲς ποὺ ἀκούσαμε πολὺ συχνὰ νὰ τοῦ προσάπτεται. Εἰπώθηκε κατὰ κόρον ὅτι τὸ σχολεῖο εἶναι βαρετὸ καὶ πληκτικό. Πολλὰ τὰ ἐρωτήματα ποὺ ἀναφύονται ἀπὸ αὐτὴ τὴ μομφή. Καταρχᾶς τί ἀκριβῶς εἶναι πληκτικό, τὸ μάθημα, τὸ βιβλίο, ὁ δάσκαλος; Ἀποκλείεται νὰ εἶναι ὁ μαθητὴς βαριεστημένος καὶ ἀδιάφορος; Ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ἡ διδασκαλία, αἴφνης, τῆς Γραμματικῆς τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν δὲν μπορεῖ ποτὲ νὰ γίνει συναρπαστική; Εἶναι δυνατὸν κάθε μάθηση νὰ γίνει εὐχάριστη, σὰν παιχνίδι;
Ἔχω λοιπὸν τὴν ἐντύπωση, γιὰ νὰ μὴν πολλαπλασιάζω ἄσκοπα τὰ ἐρωτήματα, ὅτι ὅσοι προσάπτουν στὸ σχολεῖο τὴ μομφὴ αὐτὴ ἔχουν στὸ μυαλὸ τους κάτι πολὺ χειρότερο ἀπὸ τὸ ὑπάρχον: ἕνα σχολεῖο χωρὶς προσπάθεια, χωρὶς μόχθο, μία παιδεία χωρὶς παιδεμό. Ἁπλούστατα, δὲν γίνεται. Θὰ ὑπάρχει πάντα ἕνα μεγάλο ποσοστὸ ὄχι ἁπλῶς κόπου ἀλλὰ καὶ ἀπωθητικῆς ἀγγαρείας κατὰ τὴ μάθηση. Δὲν μπορεῖ κάθε μάθηση νὰ εἶναι σὲ ὅλες τὶς στιγμὲς της συναρπαστική. Οἱ μαθητὲς (καὶ οἱ γονεῖς τους) ἄλλωστε τὸ ξέρουν πολὺ καλὰ αὐτὸ καὶ τὸ ἀποδέχονται, ὅταν πρόκειται γιὰ τὶς ξένες γλῶσσες, τὴ μουσικὴ ἤ τὸ χορὸ ποὺ μαθαίνουν ἐκτός τοῦ ὑποχρεωτικοῦ δημόσιου σχολείου. Ἔμαθε ποτὲ κανεὶς μιά ξένη γλώσσα χωρὶς κοπιαστικὴ ἀγγαρεία; Ἂν δὲν τὸ ἀποδέχονται ὅταν πρόκειται γιὰ τὸ ὑποχρεωτικὸ σχολικὸ πρόγραμμα, αὐτὸ ὀφείλεται στὴν κρίση τῆς κοινωνικῆς λειτουργίας τοῦ σχολείου, οἱ ρίζες καὶ ἡ λύση τῆς ὁποίας ὅμως βρίσκονται ἔξω ἀπὸ αὐτό. Δὲν ἔχω ἀσφαλῶς τίποτε ὑπὲρ τῆς πλήξεως, ἀλλὰ τὸ σχολεῖο λούνα-πὰρκ ποὺ ἔχουν οἱ ἄλλοι στὸ μυαλό τους δὲν εἶναι σχολεῖο. Δὲν μπορεῖ ὅλα σὲ τούτη τὴ ζωὴ νὰ θέλουμε νὰ γίνουν ἕνα παιδικὸ πάρτι γενεθλίων. Τὸ σχολεῖο ἔχει παιδεμό.
4. Τὰ παραπάνω σύντομα σχόλια σηκώνουν ἀσφαλῶς πολλὴ συζήτηση καὶ χρειάζονται ὁπωσδήποτε περαιτέρω διευκρινίσεις. Ὑπάρχει ὡστόσο κάτι, τοῦ ὁποίου ἐπίσης σταθήκαμε καθημερινὰ μάρτυρες κατὰ τὰ γεγονότα τοῦ Δεκεμβρίου, ποὺ δὲν ἐπιδέχεται καμία συζήτηση παρὰ μόνο ἀπερίφραστη καταδίκη: ὁ φιλονεϊκὸς λαϊκισμός. Ἡ πιὸ ἀκραία ἔκφραση αὐτοῦ τοῦ λαϊκισμοῦ ἦταν βεβαίως ἡ πρόταση τοῦ προέδρου τοῦ Συνασπισμοῦ γιὰ ψῆφο στὰ δεκάξι.
Συναφέστερη πάντως μὲ τὸ θέμα μας εἶναι μία ἄλλη, ποὺ δὲν προσέχτηκε, νομίζω, ἰδιαίτερα. Στὶς 17 Δεκεμβρίου 2008 ἡ Σύγκλητος τοῦ Παντείου Πανεπιστημίου ἐξέδωσε ψήφισμα ὅπου, μεταξὺ ἄλλων, καὶ τὰ ἑξῆς:
Γιὰ τοὺς λόγους αὐτοὺς ἡ Σύγκλητος ἀποφασίζει:
—Να μετονομάσει τὴν αἴθουσα 108 τῆς Πτέρυγας Στασινόπουλου, σὲ Ἀμφιθέατρο «Ἀλέξης Γρηγορόπουλος». Ἕνας ἔφηβος ποὺ δὲν πρόλαβε νὰ σπουδάσει θὰ μείνει μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο πάντα στὸ Πανεπιστήμιο.
—Να καθιερώσει τὴν 6η Δεκεμβρίου κάθε ἔτους ὡς ἡμέρα διεξαγωγῆς ἐπιστημονικῆς ἐκδήλωσης μνήμης καὶ τιμῆς τοῦ Ἀλέξη Γρηγορόπουλου(2).
Τὰ πανεπιστήμια ὅλου τοῦ κόσμου ποὺ σέβονται τὸν ἑαυτό τους καὶ τοὺς φοιτητὲς τους ἀφιερώνουν τὶς αἴθουσες καὶ τὰ καθιερωμένα συνέδρια ἤ διαλέξεις τους σὲ κορυφαίους πανεπιστημιακοὺς δασκάλους τοῦ οἰκείου ἱδρύματος ἤ σὲ ἄλλες μεγάλες πνευματικὲς φυσιογνωμίες. Ἡ ἀφιέρωση αἴθουσας καὶ συνεδρίου στὸ ἀδικοχαμένο παιδὶ δὲν ἀποτελεῖ σεβασμὸ στὴ μνήμη του ἀλλὰ χυδαῖο λαϊκισμό, μὲ σκοπὸ νὰ κολακέψει τοὺς φοιτητές. Ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νὰ προτείνω στοὺς σεβαστοὺς καθηγητὲς νὰ πάρουν ἀπὸ τὸ ράφι τῆς βιβλιοθήκης τους τὴν Πολιτεία τοῦ Πλάτωνος καὶ νὰ ξαναδιαβάσουν τὸ 563a-e, γιὰ νὰ θυμηθοῦν ὅτι στὸ ἔδαφος τῆς κολακείας τῶν νέων δὲν φυτρώνει ἡ δημοκρατία ἀλλὰ ἡ τυραννία.
1. Ζάν Κλὼντ Μισεά, Ἡ ἐκπαίδευση τῆς ἀμάθειας, μτφρ. Ἄγγελος Ἐλεφάντης, Βιβλιόραμα, Ἀθήνα 2002, σ. 59.
2. Βλ. ἔνθετο Παιδεία καὶ Κοινωνία, τχ. 39, τῆς Κυριακάτικης Αὐγῆς, 28.12.2008, σ. 5.
πηγή: περιοδικό Nέα Εστία 2009
Ἀναδημοσίευση ἀπό www.antifono.gr
Τὸ σχολεῖο βρέθηκε στὸ ἐπίκεντρο τῆς κρίσης τοῦ Δεκεμβρίου. Τὰ Γυμνάσια καὶ τὰ Λύκεια τῆς χώρας ἔζησαν μέρες ταραχῆς καὶ ἔντασης. Οἱ μαθητὲς ταυτίστηκαν συναισθηματικὰ μὲ τὸν νεκρὸ συνομήλικο καὶ ἀντέδρασαν ἀκαριαῖα: συνελεύσεις, ἀποχὴ ἀπὸ τὰ μαθήματα, καταλήψεις, διαδηλώσεις.
Ἔμειναν ἔξω ἀπὸ τὸ χορὸ οἱ βαριεστημένοι καὶ οἱ ἀδιάφοροι. Δὲν θὰ μιλήσουμε παρακάτω γιὰ τὰ γεγονότα, τὶς αἰτίες τους, τὴ σημασία τους καὶ τὶς ἐλπίδες ποὺ γεννοῦν ἤ ποὺ διαψεύδουν, οὔτε θὰ μιλήσουμε γενικὰ γιὰ τὸ σχολεῖο καὶ τὸ ρόλο του. Θὰ σχολιάσουμε ἁπλῶς, πολὺ σύντομα, ὁρισμένες ἀπόψεις ποὺ διατυπώθηκαν τὶς μέρες ἐκεῖνες (ἀλλὰ ὄχι μόνο) στὰ ἔντυπα καὶ ἠλεκτρονικὰ ΜΜΕ καὶ οἱ ὁποῖες ἐκφράζουν ρητὰ ἡ ὑπόρρητα μία γενικότερη στάση ἀπέναντι στὸ σχολεῖο.
1. Ἕνα ρῆμα ποὺ εἶχε, ἀπροσδόκητα, πολὺ ὑψηλὰ ποσοστὰ χρήσης τὶς μέρες τοῦ Δεκέμβρη ἦταν τὸ ρῆμα «ἀφουγκράζομαι» καὶ ἡ προτρεπτικὴ ὑποτακτικὴ «νὰ ἀφουγκραστοῦμε τὰ παιδιά». Νὰ σημαίνει κάτι ἄραγε τούτη ἡ λεξιλογικὴ καὶ συντακτικὴ ἐπιλογή; Νομίζω πὼς ὅσοι τὴν ἔκαναν ἐννοοῦσαν ἡ ὑπονοοῦσαν ὅτι τὰ παιδιὰ ἔχουν μέσα τους τὴν ἀλήθεια, εἴτε τὴν ἐκφράζουν καθαρὰ εἴτε τὴν ψελλίζουν ἀδέξια, καὶ ἂν στήσουμε προσεκτικὰ τὸ αὐτί μας θὰ τὴν ἀκούσουμε, θὰ τὴ συλλάβουμε. Τὰ παιδιὰ τὰ ξέρουν ὅλα, ἔτσι κι ἀλλιῶς, ὅπως ἔλεγε καὶ ἐκεῖνο τὸ δημοφιλὲς τραγουδάκι, καὶ δὲν ἀπομένει σέ μᾶς τοὺς ἐνήλικους παρὰ νὰ τὰ ἀκούσουμε μὲ προσοχή, δηλαδὴ νὰ τὰ ἀφουγκραστοῦμε. Ἐντέλει, τὰ παιδιὰ εἶναι ἀθῶα, τίμια, εἰλικρινῆ, σοφά. Ἂς ἐνωτισθοῦμε τὴ μυστικὴ φωνή τους.
Ἕνα ἄλλο ρῆμα ὡστόσο ποὺ δὲν ἀκούστηκε διόλου καὶ ποὺ θὰ ἀκούγεται στὸ ἑξῆς ὅλο καὶ λιγότερο, ἀνήκει σχεδὸν στὶς ἀπαγορευμένες λέξεις, εἶναι τὸ ρ. «διδάσκω». Ὅταν ὅμως μιά κοινωνία ἀφουγκράζεται τὰ παιδιὰ μὰ δὲν τὰ διδάσκει, σημαίνει ἁπλούστατα καὶ τραγικότατα ὅτι δὲν ἔχει τίποτε νὰ τοὺς πεῖ, δὲν ἔχει κάτι νὰ τοὺς παραδώσει. Στὴ σχολικὴ γλώσσα ἡ διδασκαλία λέγεται σοφὰ καὶ παράδοση, τὸ «παραδίδω» εἶναι συνώνυμο τοῦ «διδάσκω». Αὐτὸ ἀκριβῶς ἄλλωστε σημαίνει διδάσκω: παραδίδω στοὺς μαθητὲς γνώσεις, ἀλήθειες, ἀξίες καί, κυρίως, τοὺς παραδίδω ἕναν κόσμο ὁλόκληρο, τὸν κόσμο ποὺ παρέλαβα ἀπὸ τοὺς πατέρες. Ἡ ἐκπαίδευση ὑπάρχει ἐπειδὴ ἀκριβῶς εἴμαστε θνητοὶ καὶ πρέπει κάπου νὰ ἀφήσουμε τὸν κόσμο μας, πρέπει σὲ κάποιους νὰ τὸν παραδώσουμε καὶ νὰ τοὺς ἑτοιμάσουμε νὰ τὸν παραλάβουν.
Ὁ Τζαὶμ Σεμπρούν (Jaime Semprun) στὸ βιβλίο του L'Abime se repeuple (1997) γράφει τὸ ἑξῆς:
Ὅταν ὁ οἰκολόγος πολίτης ἰσχυρίζεται ὅτι θέτει τὸ πιὸ ἐνοχλητικὸ ἐρώτημα: ποιὸν κόσμο θὰ ἀφήσουμε στὰ παιδιά μας;, ἀποφεύγει νὰ θέσει ἕνα ἄλλο πραγματικὰ ἀνησυχητικὸ ἐρώτημα(1). Σὲ τί εἴδους παιδιὰ θὰ ἀφήσουμε τὸν κόσμο;
Ο Jean-Claude Michea, στὸν ὁποῖο διαβάζω τὸ παράθεμα, θεωρεῖ πὼς «αὐτὸ εἶναι στὸ ἑξῆς τὸ ἐκπληκτικὸ ἐρώτημα». Ὅσο θὰ λιγοστεύουν ἐκεῖνοι ποὺ ἀναλαμβάνουν τὴν εὐθύνη τῆς διδασκαλίας καὶ τῆς παράδοσης, καὶ θὰ πληθαίνουν οἱ ἀφουγκραστές, τόσο τὸ παραπάνω ἐρώτημα θὰ γίνεται ἐκπληκτικότερο καὶ ἡ ὑπονοούμενη ἀπάντηση θὰ ἔρχεται ὅλο καὶ πιὸ κοντὰ στὴν πραγμάτωση. Ἂν πάντως οἱ τρυφεροὶ ἀφουγκραστές εἶχαν πράγματι τὴν ἱκανότητα νὰ ἀφουγκραστοῦν, τότε ἐκεῖνο ποὺ θὰ ἄκουγαν εἶναι πὼς τὰ παιδιὰ δὲν ἔχουν ἀνάγκη νὰ βροῦν στὸ πρόσωπο τοῦ δασκάλου (καὶ τοῦ ἐνηλίκου ἐν γένει) τὸν ὅμοιο καὶ τὸν ἀδελφό τους —τὸν ὑποκριτὴ δηλαδή, κατὰ τὸν ἀκροτελεύτιο προλογικὸ στίχο τοῦ Μπωντλαίρ— ἀλλὰ ἐκεῖνον ποὺ θὰ τὰ διδάξει μὲ γνώση καὶ κύρος, ἕναν ἄνθρωπο μὲ ὑπόσταση καὶ ὄχι ἀέρα, κάποιον δηλαδὴ μὲ τὸν ὁποῖο νὰ ἀξίζει τὸν κόπο καὶ νὰ συγκρουστοῦν.
2. Μία ἀπὸ τὶς θετικότερες ὄψεις τῶν μαθητικῶν κινητοποιήσεων τοῦ Δεκεμβρίου θεωρήθηκε τὸ γεγονὸς ὅτι ὁδήγησαν πολλοὺς μαθητὲς νὰ πολιτικοποιηθοῦν. Ὑποστηρίζω καὶ ἐγὼ προσωπικὰ ὁτιδήποτε σπάει τὸ κέλυφος τῆς ἐγωιστικῆς ἰδιώτευσης καὶ κάνει τοὺς ἀνθρώπους νὰ νοιάζονται γιὰ τὰ κοινὰ προβλήματα καὶ νὰ δροῦν συλλογικὰ γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή τους. Βεβαίως κάθε πολιτικοποίηση δὲν εἶναι ἀπὸ μόνη της θετική. Πολιτικοποίηση εἶναι καὶ ἡ προσχώρηση σὲ ἀκροδεξιὲς ἡ φασιστικὲς ὀργανώσεις, σὲ σταλινικὰ κόμματα, σὲ ἀναρχικὲς ὁμάδες. Ἡ πολιτικοποίηση δὲν μπορεῖ ποτὲ νὰ παίρνει θετικὸ πρόσημο ἐρήμην τοῦ περιεχομένου της.
Ἂς ὑποθέσουμε ὡστόσο πὼς οἱ μαθητὲς πολιτικοποιήθηκαν πρὸς τὴ σωστὴ κατεύθυνση, χωρὶς νὰ ἐξετάζουμε ἐδῶ ποιὰ θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι αὐτή. Ὅλα καλὰ καὶ ἅγια καὶ ἀντίρρηση καμιά. Ἐδῶ ἀκριβῶς ὅμως εἶναι ποὺ χρειάζεται μιά ἐξήγηση. Ὅσο σημαντικὴ καὶ ἂν εἶναι ἡ πολιτικοποίηση τῶν νέων, δὲν ἀποτελεῖ σκοπὸ τοῦ σχολείου. Οἱ μαθητές, τοῦ Γυμνασίου καὶ τοῦ Λυκείου ἐν προκειμένῳ, δὲν πᾶνε σχολεῖο γιὰ νὰ πολιτικοποιηθοῦν ἀλλὰ γιὰ νὰ μάθουν γράμματα. Δὲν μπορεῖ ποτὲ νὰ ἀποτελεῖ εὔσημο γιὰ τὸ σχολεῖο ἡ πολιτικὴ δράση ἡ πολιτικοποίηση τῶν μαθητῶν του. Οἱ λόγοι καὶ οἱ τρόποι τῆς πολιτικοποίησής τους βρίσκονται ἐκτός σχολείου καὶ ἔξω ἀπὸ τὸν αὐλόγυρό του ἄς πᾶνε σὲ ὅσες διαδηλώσεις θέλουν καὶ ἂς ἀναπτύξουν ὅποια νόμιμη πολιτικὴ δραστηριότητα προτιμοῦν.
Ὅταν ὅμως μπαίνουν στὴ σχολικὴ αἴθουσα, ἐκεῖ παύει ὁ θόρυβος τοῦ κόσμου, οἱ κραυγὲς τῶν διαδηλώσεων, οἱ πολιτικὲς (καὶ ὅποιες ἄλλες) ἀντιμαχίες, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἀκουστεῖ καθαρὰ ἡ φωνὴ τῶν μεγάλων σκιῶν τοῦ παρελθόντος, ἡ φωνὴ τῶν πατέρων. Τελικά, τὸ σχολεῖο, συγκροτώντας νέους μὲ παιδεία καὶ σκέψη, συμβάλλει μὲ ἕναν ἄλλο, ἔμμεσο ἀλλὰ πολὺ πιὸ οὐσιαστικό, τρόπο στὴν πολιτικοποίησή τους, ὥστε, ὅταν ἀποφοιτήσουν καὶ γίνουν πολίτες - γιατί, ὅσο εἶναι μαθητές, δὲν εἶναι ἀκόμη πολίτες—, νὰ εἶναι ἡ πολιτικὴ σκέψη καὶ πράξη τους ἀδογμάτιστη, ἔλλογη, δημοκρατική.
3. Ἂν τὸ δεύτερο σχόλιο ἀφορᾶ ἕνα (λαθεμένο) εὔσημο ποὺ ἀποδόθηκε στὸ σχολεῖο, τὸ τρίτο ἀναφέρεται σὲ μιά ἀπὸ τὶς μομφὲς ποὺ ἀκούσαμε πολὺ συχνὰ νὰ τοῦ προσάπτεται. Εἰπώθηκε κατὰ κόρον ὅτι τὸ σχολεῖο εἶναι βαρετὸ καὶ πληκτικό. Πολλὰ τὰ ἐρωτήματα ποὺ ἀναφύονται ἀπὸ αὐτὴ τὴ μομφή. Καταρχᾶς τί ἀκριβῶς εἶναι πληκτικό, τὸ μάθημα, τὸ βιβλίο, ὁ δάσκαλος; Ἀποκλείεται νὰ εἶναι ὁ μαθητὴς βαριεστημένος καὶ ἀδιάφορος; Ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ἡ διδασκαλία, αἴφνης, τῆς Γραμματικῆς τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν δὲν μπορεῖ ποτὲ νὰ γίνει συναρπαστική; Εἶναι δυνατὸν κάθε μάθηση νὰ γίνει εὐχάριστη, σὰν παιχνίδι;
Ἔχω λοιπὸν τὴν ἐντύπωση, γιὰ νὰ μὴν πολλαπλασιάζω ἄσκοπα τὰ ἐρωτήματα, ὅτι ὅσοι προσάπτουν στὸ σχολεῖο τὴ μομφὴ αὐτὴ ἔχουν στὸ μυαλὸ τους κάτι πολὺ χειρότερο ἀπὸ τὸ ὑπάρχον: ἕνα σχολεῖο χωρὶς προσπάθεια, χωρὶς μόχθο, μία παιδεία χωρὶς παιδεμό. Ἁπλούστατα, δὲν γίνεται. Θὰ ὑπάρχει πάντα ἕνα μεγάλο ποσοστὸ ὄχι ἁπλῶς κόπου ἀλλὰ καὶ ἀπωθητικῆς ἀγγαρείας κατὰ τὴ μάθηση. Δὲν μπορεῖ κάθε μάθηση νὰ εἶναι σὲ ὅλες τὶς στιγμὲς της συναρπαστική. Οἱ μαθητὲς (καὶ οἱ γονεῖς τους) ἄλλωστε τὸ ξέρουν πολὺ καλὰ αὐτὸ καὶ τὸ ἀποδέχονται, ὅταν πρόκειται γιὰ τὶς ξένες γλῶσσες, τὴ μουσικὴ ἤ τὸ χορὸ ποὺ μαθαίνουν ἐκτός τοῦ ὑποχρεωτικοῦ δημόσιου σχολείου. Ἔμαθε ποτὲ κανεὶς μιά ξένη γλώσσα χωρὶς κοπιαστικὴ ἀγγαρεία; Ἂν δὲν τὸ ἀποδέχονται ὅταν πρόκειται γιὰ τὸ ὑποχρεωτικὸ σχολικὸ πρόγραμμα, αὐτὸ ὀφείλεται στὴν κρίση τῆς κοινωνικῆς λειτουργίας τοῦ σχολείου, οἱ ρίζες καὶ ἡ λύση τῆς ὁποίας ὅμως βρίσκονται ἔξω ἀπὸ αὐτό. Δὲν ἔχω ἀσφαλῶς τίποτε ὑπὲρ τῆς πλήξεως, ἀλλὰ τὸ σχολεῖο λούνα-πὰρκ ποὺ ἔχουν οἱ ἄλλοι στὸ μυαλό τους δὲν εἶναι σχολεῖο. Δὲν μπορεῖ ὅλα σὲ τούτη τὴ ζωὴ νὰ θέλουμε νὰ γίνουν ἕνα παιδικὸ πάρτι γενεθλίων. Τὸ σχολεῖο ἔχει παιδεμό.
4. Τὰ παραπάνω σύντομα σχόλια σηκώνουν ἀσφαλῶς πολλὴ συζήτηση καὶ χρειάζονται ὁπωσδήποτε περαιτέρω διευκρινίσεις. Ὑπάρχει ὡστόσο κάτι, τοῦ ὁποίου ἐπίσης σταθήκαμε καθημερινὰ μάρτυρες κατὰ τὰ γεγονότα τοῦ Δεκεμβρίου, ποὺ δὲν ἐπιδέχεται καμία συζήτηση παρὰ μόνο ἀπερίφραστη καταδίκη: ὁ φιλονεϊκὸς λαϊκισμός. Ἡ πιὸ ἀκραία ἔκφραση αὐτοῦ τοῦ λαϊκισμοῦ ἦταν βεβαίως ἡ πρόταση τοῦ προέδρου τοῦ Συνασπισμοῦ γιὰ ψῆφο στὰ δεκάξι.
Συναφέστερη πάντως μὲ τὸ θέμα μας εἶναι μία ἄλλη, ποὺ δὲν προσέχτηκε, νομίζω, ἰδιαίτερα. Στὶς 17 Δεκεμβρίου 2008 ἡ Σύγκλητος τοῦ Παντείου Πανεπιστημίου ἐξέδωσε ψήφισμα ὅπου, μεταξὺ ἄλλων, καὶ τὰ ἑξῆς:
Γιὰ τοὺς λόγους αὐτοὺς ἡ Σύγκλητος ἀποφασίζει:
—Να μετονομάσει τὴν αἴθουσα 108 τῆς Πτέρυγας Στασινόπουλου, σὲ Ἀμφιθέατρο «Ἀλέξης Γρηγορόπουλος». Ἕνας ἔφηβος ποὺ δὲν πρόλαβε νὰ σπουδάσει θὰ μείνει μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο πάντα στὸ Πανεπιστήμιο.
—Να καθιερώσει τὴν 6η Δεκεμβρίου κάθε ἔτους ὡς ἡμέρα διεξαγωγῆς ἐπιστημονικῆς ἐκδήλωσης μνήμης καὶ τιμῆς τοῦ Ἀλέξη Γρηγορόπουλου(2).
Τὰ πανεπιστήμια ὅλου τοῦ κόσμου ποὺ σέβονται τὸν ἑαυτό τους καὶ τοὺς φοιτητὲς τους ἀφιερώνουν τὶς αἴθουσες καὶ τὰ καθιερωμένα συνέδρια ἤ διαλέξεις τους σὲ κορυφαίους πανεπιστημιακοὺς δασκάλους τοῦ οἰκείου ἱδρύματος ἤ σὲ ἄλλες μεγάλες πνευματικὲς φυσιογνωμίες. Ἡ ἀφιέρωση αἴθουσας καὶ συνεδρίου στὸ ἀδικοχαμένο παιδὶ δὲν ἀποτελεῖ σεβασμὸ στὴ μνήμη του ἀλλὰ χυδαῖο λαϊκισμό, μὲ σκοπὸ νὰ κολακέψει τοὺς φοιτητές. Ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νὰ προτείνω στοὺς σεβαστοὺς καθηγητὲς νὰ πάρουν ἀπὸ τὸ ράφι τῆς βιβλιοθήκης τους τὴν Πολιτεία τοῦ Πλάτωνος καὶ νὰ ξαναδιαβάσουν τὸ 563a-e, γιὰ νὰ θυμηθοῦν ὅτι στὸ ἔδαφος τῆς κολακείας τῶν νέων δὲν φυτρώνει ἡ δημοκρατία ἀλλὰ ἡ τυραννία.
1. Ζάν Κλὼντ Μισεά, Ἡ ἐκπαίδευση τῆς ἀμάθειας, μτφρ. Ἄγγελος Ἐλεφάντης, Βιβλιόραμα, Ἀθήνα 2002, σ. 59.
2. Βλ. ἔνθετο Παιδεία καὶ Κοινωνία, τχ. 39, τῆς Κυριακάτικης Αὐγῆς, 28.12.2008, σ. 5.
πηγή: περιοδικό Nέα Εστία 2009
Ἀναδημοσίευση ἀπό www.antifono.gr
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
